9809,64%0,96
32,57% 0,26
34,98% 0,03
2456,42% 0,85
3991,84% 0,00
“BULAŞICI HASTALIKLAR GERİ KALMIŞ ÜLKELERİN SORUNUDUR” EFSANESİ RESMEN SONA ERMİŞTİR
“Gelişmiş” ülkelerin sağlık sistemleri bir noktadan sonra, bulaşıcı olmayan hastalıkların tedavisine odaklanmıştı. Bulaşıcı hastalıklar üçüncü dünyanın bir sorunu olarak görülmeye başlanmıştı. Ancak bir yandan bulaşıcı olmayan hastalıklar artarken 21’inci yüzyılın başında yeni pandemiler görülmeye başlandı. İlk koronavirüs olan SARS, 2002-2003’te Asya ve Kanada’da görülmüş ve 779 kişinin ölümüne neden olmuştu. 2012’de ortaya çıkan bir başka Koronavirüs olan MERS binlerce insan öldürdü. 2009 Domuz Gribi (H1N1) Pandemisinde ise 14.286 kişiyi kaybettik. Bu tablo gösteriyor ki koruyucu sağlığa yetersiz yatırım nedeniyle tedavisi olduğu halde önlenemeyen bulaşıcı hastalıklar hâlâ ölümle sonuçlanan korkunç sonuçlar yarattı. Sadece 2016 yılında çoğunluğu tropikal Afrika’da olmak üzere, sıtma nedeniyle 440 bin, tüberküloz nedeniyle de 1.6 milyon insan hayatını kaybetti. Şimdi de dünyamızı değiştirmesi çok muhtemel olan COVID-19 ile pandemiler yeni bir noktaya tırmanmış bulunuyor. Risk değerlendirmeleri yapan tüm uzmanlar, salgınların artarak devam edeceğini düşünüyor. Bir yandan humma, kolera, sıtma gibi hastalıklar devam ederken, diğer yandan da yeni virüslerle tanışıyoruz.Dünyada sağlık sistemleri, küresek acil durumlar üzerine kurulu değil, nüfusun sadece küçük bir oranını kapsayan, ağırlıklı olarak akut-kronik sorunların ayaktan tedavisi üzerine kurulu. O nedenle kişi başına düşen yatak sayısı da yoğun bakım yatağı sayısı da böyle bir pandemi karşısında oldukça yetersiz kalıyor. Aynı zamanda enfeksiyon hastalıkları başta olmak üzere bulaşıcı hastalıklarla uğraşan diğer uzmanlık alanları ile tedaviye yönelik yaklaşımları geliştirecek olan uzmanların sayısı yetersiz ve eğitimleri de çoğunlukla bu alana yönelik değil.
COVID-19 YENİ VE BÜYÜK BİR YÜKTÜR
COVID-19 (SARS-COV-2)’ü 2019 yılı Aralık ayı sonundan bu yana tüm Dünya takip ediyor. Ancak başta DSÖ olmak üzere, maalesef hem uluslararası kuruluşların hem de hükümetlerin geç refleks vermeleri olgusu ile karşı karşıya kaldık. Şu anki durum, aşısı geliştirilinceye kadar bu virüsün yayılımının en aza indirgenmesine yönelik alınan önlemleri içermektedir. Buradan virüsle enfekte olan herkesin çok ağır hasta olacağı ya da öleceği anlamı çıkarılmamalıdır. Ancak immün sistemi zayıf olan kişilerin özellikle yaşlıların ve kronik hastaların korunması elzemdir. Vakaların bakımı ve izolasyonu bu yükü kaldıramayacak olan sağlık sistemleri söz konusu olduğunda çok ağır sonuçlar yaratmaktadır. Örneğin DSÖ verilerine göre, 29 Mart itibariyle, İtalya’da vaka sayısı 98 bin civarında iken, ölü sayısı 10.779’a ulaşmıştır. İspanya’da vaka sayısı 78 bin, ölü sayısı 5 binken, Almanya’da vaka sayısı 54.000, ölü sayısı ise 397’dir. Bu durum, özellikle acil sağlık sistemine yapılan yatırımın belirleyiciliğini, sağlık çalışanlarının eğitim, hastaların sağlık okuryazarlığı düzeyini, hükümetlerin aldığı önlemlerin ciddiyetini göstermektedir.
KORONA İLE MÜCADELEDE BİRİNCİ DERECEDE ÖNEMLİ OLAN ŞEY TESTTİR
Dünya Sağlık Örgütü, COVID-19 ile mücadelede en önemli şeyin test olduğunu ileri sürüyor. Aynı zamanda eylem planlarında da bu testin nasıl yapılacağını vurguluyor. Şu ana kadar COVID-19 testi, hastane ve laboratuvar ortamında ağız ya da burun mukozasında virüsün RNA’sını araştırmaya dayalı RT-PCR testleri idi. Bu testlerin son derece güvenli olduğu kabul edilmekte. Ancak sonuç almanın uzun sürmesi (en az iki saat) ve hastanelere yeni bir yük haline gelmesi nedeniyle, tüm benzer durumlarda olduğu gibi yeni, hızlı testlerin üretilmesi konusunda tüm dünyada yoğun bir çaba sürmekte. Bu kapsamda bazı seroloji testlerinin üretilmesi de gündeme gelmiş durumda.Özellikle virüs pozitif, bazı kişilerde semptoma neden olmadığı için, asemptomatik ve mevcut pozitif vakalarla teması olmuş kişilere test yapılması ayrıca önemli görünüyor. Bu nedenle, COVID-19’un kontrol altına alınması için hızlı tanı kitlerinin geliştirilmesi birinci derecede önemli görünmektedir. Nitekim, sonuçlanmış vakalarda ölüm oranları yüzde 10’dan daha düşük olan ülkeler, Almanya (yüzde 6), Çin (yüzde 4) ve Güney Kore (yüzde 3), dünya ortalaması olan yüzde 17’nin radikal biçimde altında ise, bunun nedeni, her şeyden önce daha çok test yapmalarıdır.
AŞI VE İLAÇ LAZIM
Şu ana kadar 29 etken madde için klinik çalışmalar sürdürülmektedir . Ancak bunların herhangi birinin COVID-19’u iyileştirdiğine dair bilimsel kanıt, henüz elde edilmiş değildir. Türkiye’de de COVID-19 ile ilgili Bilim Kurulu tarafından kabul edilmiş bazı tedavi protokolleri mevcuttur ve güncellenerek Sağlık Bakanlığı web sitesinden yayınlanmaktadır. COVID-19 ile mücadelede birinci faktör, korunma; ikinci faktör ise tedavidir. Bu nedenle, DSÖ tarafından görevlendirilen firmaların önümüzdeki bir yıl içinde aşıyı geliştirmiş olacaklarını bilmek, büyük bir güvence olmakla birlikte sorunun çok daha kısa vadede çözülmesi için ilaçlarla ilgili çalışmaların bir an önce sonlandırılmasını dilemekteyiz.Ayrıca bu süreç bize yerli ilaç ve aşı geliştirme noktasında ne kadar çok çalışma yapmamız gerektiğini de bir kez daha göstermiştir.
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ ÖZEL OLARAK KORUNMASI GEREKİR
Sağlık çalışanları COVID-19 ile mücadelenin en ön cephesindedir. Bu nedenle de enfeksiyon riski en yüksek gruptur. Patojen maruziyeti, uzun çalışma saatleri, psikolojik stres, aşırı yorgunluk, mesleki tükenmişlik, fiziksel ve psikolojik şiddete maruz kalma, bu dönemde sağlık çalışanları açısından son derece yüksek bir seviyeye çıkmış görünmektedir.Bu nedenle sağlık çalışanlarının ve onların içinde farklı grupların mutlaka risk değerlendirmesinin yapılması, iş sağlığı ve güvenliği bağlamındaki özel önlemlerin bir an önce alınması gerekir. Kişisel koruyucu ekipmanların devlet tarafından dağıtılması, yenilenmesi, ekipman kullanımı konusunda eğitim verilmesi ve ekipmanın uygun şekilde imhasının sağlanması şarttır. Sağlık çalışanlarının çalışma saatlerinin mümkün olduğunca kısa tutulması, yeni sağlık çalışanlarının istihdam edilmesi için yollar bulunarak sağlık çalışanlarının maksimum seviyede korunması, bu virüsle uzun vadeye yayılacak bir mücadelenin kazanılması açısından da birinci önceliktir.
ALINTI : TÜRK ECZACILAR BİRLİĞİ
DERLEYEN : GÜLAY ÖZBATIR
