● Çocuğun ilgileriyle ilgili misiniz?
Çocuğun neye eğilimi olduğunu anlamak, gözlem, zaman ve ilgi gerektiriyor. Potansiyelin keşfi ve gelişmesinde, ilgili ve destekleyici bir anne baba, öğretmen, koç önemli rol oynuyor. Bir şeyi giderek daha fazla sevmeyi ya da sevmemeyi çevrenin yaklaşımı etkiliyor. Pozitif geri bildirim çocuğu mutlu, yetkin ve güvenli hissettiriyor. Bu duygu durumu da, potansiyelin su yüzüne çıkmasına zemin hazırlıyor. Sürekli olumsuz bir yaklaşıma maruz çocuğun potansiyelinin parlaması zor olacaktır.
● İlgi onun doğal ilgisi mi, yoksa sizin tutkunuz mu?
Kendi tutkularınızı çocuklarınıza empoze etmeye çalışırsanız, bu görücü usulü evlilik gibi olur. Şanslılarsa, onu “evlendirdiğiniz” alanda mutlu olurlar, ama bu yüzden gerçek aşkı asla bulamayabilirler. Çocuğun doğal ve organik istekleriyle, sizin, medyanın, akranlarının “ektiği” istekleri ayırmak en önemli noktadır. Doğal istekler zamana dayanıklıdır, diğerleri ulaşıldığında birden söner.
● Çocukla ne konuşuyorsunuz?
Aristo ve babası ormanda yürüyüşe çıkar,25 yürürken farklı konularda uzun uzun sohbet ederlermiş. Babanın oğluna küçük yaştan itibaren bilimsel fikir ve yöntemleri anlatması, oğlunun bu yönde doğal bir merakı olduğunu keşfetmesini sağlamış. “Büyüyünce ne yapmak istiyorsun?” sık konuştukları bir konuymuş. Aristo’nun yetişkin hayatında potansiyel konusuna kafa yorması, muhtemelen bu küçüklük etkileriyle yakından ilişkili.
● Çocuk ilgi alanıyla sık sık buluşuyor mu?
Başlangıçtaki ilgi keşfini, uzun ve proaktif bir ilgi geliştirme süreci takip eder. En önemli noktalardan biri, yeni bir ilgi alanı tetiklendikten sonra, dikkati oraya yeniden tetikleyecek şekilde defalarca o ilgi alanıyla karşı karşıya gelmektir. Duckworth, NASA astronotu Mike Hopkins örneğini veriyor. Hopkins lisedeyken, televizyonda izlediği uzay mekiğini uzaya gönderme programları uzay seyahatine ilgisini tetiklemiş. Ancak sadece bir fırlatmayla olmamış bu. Yıllar içinde defalarca uzay mekiğinin fırlatılışı gösterilmiş. Bir süre sonra NASA’yla ilgili bilgi toplamaya başlamış ve bilgi topladıkça gerisi gelmiş. İlgi bilgiyi, bilgi ilgiyi besler.
● Çocuk hangi rol modellere maruz?
Çocuklara nasıl modeller sunduğumuz önemli. Bu model biz de olabiliriz, bir kitaptaki ya da bir filmdeki sevdikleri karakter de. Plato’nun şu sözünü de anmadan geçmeyelim: “… bir işin en önemli kısmı başlangıcıdır, özellikle de genç ve narin bir şeyden söz ediyorsak; çünkü karakter o dönemde oluşur ve istenen şekli daha rahat alır… Dikkatsizce davranıp çocukların sıradan insanların yarattığı sıradan hikâyeleri duymalarına, büyüdüklerinde sahip olmalarını istediğimiz fikirlerin zıttı fikirleri beyinlerine almalarına izin mi vereceğiz? Veremeyiz… O yaşta zihne giren ne varsa silinemez ve değişmez; öyleyse çocukların duyduğu ilk hikâyeler erdemli düşüncelere model teşkil etmelidir.” Ne dersiniz? Plato sizce de haklı mı?
● Çocuğun iyi yaptıklarını görüyor musunuz?
Çocuğunuzun en olumsuz özelliklerini/davranışlarını listeleyin. “Okumakta zorluk çekiyor, yazmayı sevmiyor, odası dağınık…” Şimdi aynı cümleleri davranışın nedenini düşünerek tekrar yazın: “Okumada başarılı değil ama görsel hafızası çok iyi.” “İnatçı ama bir şeye kafayı koydu mu asla vazgeçmez.” Kendinizle ve çocuğunuzla ilgili daha sevgi dolu ve olumlu bir hikâye/iç konuşma kurgulamanız çok şeyi değiştirir. Çocukların eksik ve yanlışları kadar, doğrularını ve artılarını da yakalamaya çalışın.
● Çocuğun iyi yaptıklarını fark eden uzmanlar var mı?
Özellikle bir alanın güvenilir uzmanları çocuğunuzda bir alanda potansiyel olduğunu söylüyorsa dikkate almakta fayda var. Kuzguna yavrusu şahin görünebilir. Öte yandan uzmanlar da şahin görüyorsa, orada illüzyon değil ciddi bir potansiyel olabilir.
● Çocuk bağımsızlığını yaşayabiliyor mu?
Çocukluğun ilk yıllarında belli düzeyde bağımsızlık önemlidir. Uzun dönem çalışmalar, aşırı korumacı/kontrolcü ebeveyn ve öğretmenlerin iç motivasyonu erittiğini ortaya koyuyor. Anne baba, çocuğun neye ilgi duyduğunu kendisinin keşfetmesine izin verirse, daha sonra tutkuya dönüşecek ilgiler geliştirmeleri de daha olasıdır. Kontrol ve baskı duygusunu en aza indiren, çocuğun saygı ve değer gördüğü, “seçim ve iradeyle katılım” duygusunu maksimize eden bir ortam, bağımsızlık duygusunu güçlendiriyor.
● Çocuk neleri hatırlıyor?
İzlediği bir gösteri, film ya da okuduğu bir kitaptan ne hatırladığını sormak da iyi bir yaklaşımdır. En çok aklında kalan sahneler ya da cümleler ilgi alanıyla ya da eğilimleriyle ilgili ipucu verebilir.
● Konuşurken en sık kullandığı kelimeler hangileri?
Duygulara mı, eylemlere mi, duyulara mı (koku, tat, ses, vs) odaklı? Bu eğilimler de değerleri ve düşünme biçimleri üzerine ipuçları verir.
● Tutku düzeyi nedir?
Melbourne Üniversitesinden müzik psikoloğu Gary McPherson bir araştırma yapmış.26 Bir enstrüman çalmayı öğrenmek için eğitim alacak olan 7-9 yaş arası 157 çocuğa ilk dersten önce bu enstrümanı ne kadar süreyle çalmak istediği sorulmuş. Cevaplar, “bir yıldan az”, “ilkokul sonuna dek”, “liseye kadar” ve “hayatım boyunca.” Uzun vadeli taahhüt verenler dokuz ay sonunda kısa vadeli plan yapanlardan yüzde 400 daha fazla ilerleme kaydetmiş. Erken yaşta hayat amacını (seçe)bilme, önemli bir ipucu olabilir.
Sonuç olarak; bilinçli gözlem yapmak, yaptıklarına dair günlük tutmak, oynadıkları oyunlar esnasında fotoğraflar çekmek ve ardından bir adım geriye giderek büyük tabloya bakmak gibi yöntemler de fikir verebilir. (Eğitimci Dr. Bahar Eriş’in “Senin Yolun Hangisi” kitabının Kigem sayfasında yayınladığı makalesinden alıntıdır)
Sağlıkla ve Sevgiyle kalın…
