Senenin en güzel, en huzurlu ayı olan Ramazan Ayını idrak ediyoruz. Oruç tutarak ruhen zenginleştiğimiz, bir ay sonunda da bayramla bu durumu şenliğe çevireceğimiz Ramazan sürecini neredeyse yarıladık. Peki Osmanlı Döneminde Ramazan ayı nasıl yaşanırdı ve Osmanlı’dan günümüze hangi gelenekler kaldı hep birlikte öğrenelim.
Çok eski ramazan gelenekleri arasında evlerin temizlenmesi yer alırdı. Her evin ramazan boyunca ve bayram sürecinde temiz kalmasına özen gösterildi. Temizlik demek bereket demekti. Yemeklere yönelik eşyalara ayrı bir özenle yaklaşılırdı.
Tabaklar, çanaklar, tencereler, çatal-bıçaklar, bardaklar bir güzel temizlenir, parlatılırdı. Daha önce kullanılmamış yemek takımları gizlendikleri yerden çıkartılırdı. Gündelik yaşamda kullanılmayan, misafirlere özel eşyalara öncelik verilirdi.
Masalarda kullanılmak üzere olan örtüler, servis altlıkları hatta abdest havluları temizlenip ortalığa çıkarılırdı. Kısacası evin daha ihtişamlı, daha özenli, pırıl pırıl gözükmesi için elden ne geliyorsa o yapılırdı. Ramazan ayı karşılanırken, mutfak alışverişi topluca yapılırdı.
Tüm ay boyunca ihtiyaç duyulacak gıda malzemelerini temin etmek için büyük alışverişlere çıkılırdı. Maddi durumu iyi olan aileler bu alışverişi yoksul olanlar için de yapardı. Ramazan ayının, bütün sofralara şenlik getireceğine, yoksul evlere de bereket taşıyacağına inanılırdı. Kültürümüzde Ramazan gelenekleri arasında bayram temizliğinin de olması temizlik imandan gelir sözüyle özdeşleşerek hala daha etkinliğini korumaya devam eder…
Kültürümüzde Ramazan ayında neler yapılır denince bu özel ayda yapılan eğlencelere de değinmek yerinde olur. Ramazan ayı kutsal anlamının yanı sıra, eğlence anlayışıyla da epey konuşulurdu. Tüm gün tutulan orucun ardından afiyetle yenilen yemekler, kılınan teravih namazlarından sonra şenlikler başlardı.
Akşam vaktinden sahura kadar süren bu eğlenceler oldukça keyifli geçerdi. Camilerin altında yer alan kahvehaneler dolup taşar, burada kalabalıkça köpüklü Türk kahveleri yudumlanırdı.
Kalabalık aile ahalisi ve dostlarla birlikte iftardan başlayan bu sohbet ortamı, sahura kadar devam ederdi. Sokaklarda Karagöz-Hacivat oyunlarını izlemek için heyecanlanan çocuklar koşuştururdu. Ramazan manileri içinde kimi klasik ve duygulu kimi ise komik ve eğlenceli olurdu.
Dışarı çıkılmasa bile, evlerde toplanılır ve büyüklerin anlattığı hikayeler dinlenirdi. Bu hikayelerin içinde yer alan anılardan öğretiler çıkarılırdı. Yöresel masallar ve efsanelerle eğlenilirdi.
Büyüklerin kendi aralarında uydurdukları türlü oyunlar oynanıp, neşeli kahkahalar eşliğinde güzel zamanlar geçirilirdi. Komşu evlerinde ya da akraba evlerinde bir araya gelip Ramazan bayramı etkinlikleri kapsamında bayram yemekleri hazırlanırdı. Baklava hamurları açılırken bir yandan da sarmalar sarılırdı.
Ramazanın ilk günü ile birlikte başlayan oruçlarda en çok da ilk defa oruç tutanlar heyecanla kutlanırdı. Dini olarak artık aklı başına ermiş olarak kabul edilen, yanı ergenliğe ilk adımını atmış çocukların ilk oruçları büyük bir ilgiyle karşılanırdı.
Oruç gelenekleri arasında elbette oruca alıştırma ve teşvik etme ile ilgili unsurlar da vardı. İlk kez oruç tutacak olan çocuklara özel hediyeler alınır ve iftarda paylaşılırdı. Çocukları oruç tutma konusunda teşvik eden ve destekleyen bu hediyeler, ramazanın önemini anlatmak için oldukça etkili bir yöntemdi. Böylece çocuklar, bu kültüre ve ibadete daha sıkı bağlanabilirlerdi.
Hediye seçiminde ise genellikle oruç boyunca canlarının çektiği yemekler ya da atıştırmalıklar etkili olurdu. Çocukları mutlu etmek ve ramazan ayının verdiği duyguyu pekiştirmek amacıyla Ramazan etkinlikleri evde yapılırdı. Çocukların gönlünü hoş tutan sohbet saatleri, dualarda buluşma sohbetleri ve bir arada içilen çaylar da ramazan ayının manevi hediyelerindendi. (Devam edecek)
