Tüketici enflasyonu mayıs ayında yüzde 3 küsür çıktı, yıllık enflasyon yüzde 75’e dayandı. Ancak bu ortalama bir rakam. Mal ve hizmetler bazında daha düşük artışlar da var, daha yüksek artışlar da.
Örneğin eğitim harcamalarının fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 104,80, konut yani kira harcamaları yüzde 93,21, lokanta ve otellere ilişkin harcamalar yüzde 92,94 artış göstermiş. Alkollü içecekler ve tütün harcamalarındaki artış yüzde 79,10, sağlık harcamaları yüzde 77,67. Bunlar ortalamanın üzerinde olanlar.
Ortalamanın altında artanlar gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 70,14, ev eşyası harcamaları yüzde 69,34, çeşitli mal ve hizmetler yüzde 65,90, eğlence ve kültür harcamaları yüzde 63,99, haberleşme harcamaları yüzde 54,31, giyim ve ayakkabı harcamaları ise yüzde 50,85 artmış.
Bu harcamaların bir bölümünü yapmayabilirsiniz, bu durumda sizin enflasyon rakamınız farklılaşır. Örneğin sağlık, ulaştırma, konut ve eğitim harcamaları yapmıyor iseniz sizin ortalama enflasyonunuz biraz daha düşecektir. Ya da bunları yapıyor da giyim ve ayakkabı, haberleşme, eğlence, ev eşyası gibi gibi harcamaları yapmıyor iseniz bu kez sizin ortalama enflasyonunuz daha da yükselecektir.
Yani herkesin enflasyonu kendi harcamalarına göre şekilleniyor. Ama göründüğü üzere kişiler arasında farklılaşsa da enflasyondan kaçış yok.
Gerçi ‘dezenflasyon süreci nihayet başladı’ deniliyor. Demek ki bundan sonraki tüm aylarda enflasyon 2023’ün aynı aylarından daha düşük çıkacak.
Ocak ayında artış yüzde 6,70, şubat ayında yüzde 4,53, mart ayında yüzde 3,16, nisan ayında yüzde 3,18, mayıs ayında dün açıklandığı üzere yüzde 3,37. Ciddi bir düşüş var mı?
Yıllık enflasyonun yüzde 74 küsürün altına inmesi için haziran ayında, aylık enflasyonun 2023 haziran ayındaki yüzde 3,92’nin altına inmesi gerekir. 2024’ün son 3 ayına ilişkin rakamlar bunun olabileğini yıllık TÜFE’nin çok küçük de olsa düşebileceğini gösteriyor. Sonra temmuz ve ağustos 2023’teki yüzde 9 küsürlük aylık enflasyon rakamları var. İşte yıllık enflasyondaki asıl düşüş bu iki ayda olacak. 2023 eylülündeki yüzde 4,75’in de altına iner. Sonraları 3 küsürlük rakamlar var.
Peki enflasyon nereye kadar düşecek? Merkez Bankası önce yüzde 36 derken, şimdi hedefi yüzde 38’e çekti. Yani 36-37 puanlık bir düşüş öngördü. Bunun gerçekleşmesi için her ay enflasyonun yüzde 1,6’yı aşmaması lazım. Kimi iktisatçılar ise yıl sonu için yüzde 45-50 aralığını gösteriyor. Enflasyon uzun zamandır kimseyi utandırmıyor! Bekleyip göreceğiz.
Enflasyon düşecek de fiyatlar düşecek mi?
Böyle bir olasılık yok. Yani enflasyon önceki yıla göre düşecek ama fiyatlar ve hayat pahalılığı artmaya devam edecek. Örneğin bütünüyle fiyatı serbest olsa ve enflasyona endeksli belirlense ekmeğin fiyatı 10 TL’nin altına düşmeyecek. Yıllık enflasyon Merkez Bankası’nın dediği gibi yüzde 38 artarsa 13,80 TL olacak, yüzde 50 olursa 15 TL olacak. Aynı sonuç öncelikli harcama grupları içinde yer alan et, süt, peynir vs için de geçerli olacak.
Hayat pahalılığı gelirlerin enflasyonun altında kalması demek. Yani asıl amaç enflasyon kaç olursa olsun, gelirlerin enflasyon oranını aşması olmalı. Çünkü herkesin enflasyonu kendine, kendi harcamalarına göre. Ama bir formülle gelirlerinizi enflasyonun üstünde artırabiliyorsanız enflasyon canavarından korkmanıza gerek yok.
Levent AKBAY
akbaylev@gmail.com
