Merkez Bankası Başkanı ‘talepte dengelenme’ başladığını, bunun da fiyatlara yansımaya başladığını söylüyor. Mal ve hizmetlere yönelik talep düşecek ki, fiyatlar daha da düşsün. Aslında fiyatlar düşmeyecek fiyat artış hızı düşecek ya! Neyse…
Ancak talep düşmüyor, ekonomi canlı, ekonomi sıcak. Soğuması gerek ama soğumuyor. Mal ve hizmetlere talep canlı ise, isteyen her istediğini satabiliyorsa fiyatlar neden düşsün?
Ekonomi ya cari açık, ya bütçe açığı yoluyla ısınıyorsa, her ikisini de düşürmek gerekiyor. Son dönemde cari açık artışı hız kesti. Bu durumda ekonomi bütçe açığı yoluyla ısınıyor demektir. Vergi oranları artırılarak ya da yeni vergiler oluşturularak bu ısınma tersine çevrilebilir. Muhtemelen bu günlerde özellikle de şu son vergi paketiyle yapılmak istenen budur.
Talebi kısmak için yapılacak bir başka şey de gelirlerin budanması olabilir. İnsanların geliri azalsın, daha da az harcasınlar. Daha az harcanınca önce talep düşer. Sonra satılamayan ürünlerin fiyatları.
Talep artışı hız kesmiyorsa kamunun da harcamalarını kısması bir yöntem olabilir. Bu şekilde piyasaya akan para miktarı azalır. Hatta kamu daha fazla borçlanarak da bunu yapabilir.
Maliye Bakanı da uzun zamandır ekonomiye soğutma gerekliliğinden bahsediyor. Enflasyonun tek haneye düşmesi için ekonominin soğuması gerek. Bakan bunu “Ekonomide yeniden dengelenme sürecindeyiz, biraz yavaşlama olabilir. Yavaşlama elbette kolay değildir ancak bazen dengesizleri gidermek için iç talebi yavaşlatmak gerekir. Bu sene dış koşulların da destekleyici olmasını bekliyoruz. Geçmiş dönemde dış koşullar nedeniyle de ters rüzgarlar yaşadık, ancak bu sene başlıca ticaret ortaklarımızda büyümeyle birlikte dış talepte canlanma bekliyoruz.”
Özetle “Ekonomi soğuyacak, ihracat başta olmak üzere döviz gelirlerini artırarak, dış talebi artırarak ekonomiyi büyüteceğiz.” diyor.
Bizde uzun yıllar büyüme ortalaması yüzde 5 olmuş. Yüzde 5’in üzerinde büyüyorsak ekonomi ısınıyor, yüzde 5’in altında kalıyorsak ekonomi soğuyor anlamına geliyor. 2024 ilk çeyrek yüzde 5,7 idi. Ekonominin henüz sıcak olduğunu her yetkili dile getirmeye devam ediyor. Demek ki 5’lerin altına ve hatta daha da aşağılara inmemiz gerekiyor. Bunun için para, vergi, tasarruf politikaları dahil tüm araçlar kullanılıyor. İnsanlar, harcamaların azaltılması için gelirlerinin budanması gerektiğine bu nedenle ikna edilmeye çalışılıyor.
Aslında biz bu süreçleri 5-10 yılda bir tekrar tekrar yaşadık. Her birinde önce ‘acı reçete’ ile ekonomiye soğutmaya çalıştık.
Sonra ne yaptık biliyor musunuz?
Ekonomi soğur soğumaz ısıtmaya tekrar çalıştık. Çünkü her yıl istihdam piyasasına çıkan 1 milyondan fazla kişiye iş bulmak zorundayız.
O nedenle önce soğutuyor, sonra ısıtıyoruz.
Levent AKBAY
akbaylev@gmail.com
