Birkaç yıldır bazı iller, ilçeler, kentler kendilerini "Marka" kelimesi ile özdeşleştirmek istiyorlar. Marka şehir olarak ilan edilmedeki amacın o şehri ön plana çıkarmak, o ili veya ilçeyi benzerlerinden farklı bir hale getirmek ve şehrin reklamını yapmak olduğunu anlıyoruz.
Marka nedir? Diye sorguladığımızda, (TDK) Türk Dil Kurumu'nun sözlüğüne göre; Resim veya harfle yapılan işarettir. Mecazi anlamda tanınmış ürün veya saygın kişidir.Bilet, para yerine kullanılan metal veya başka şeyden üretilen parçadır.Kumarhanelerde satılan jetonlardır.Bir ticari malı, herhangi bir nesneyi tanıtmaya, benzerinden ayırmaya yarayan özel adlar,harfler, sayılar ile "malların biçimi veya "ambalajları"" gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretlerdir.
Peki Marka Şehir nedir? Yukarıdaki tariflerin hangisine uymaktadır. Tabii ki hiçbirine...Ülke genelindeki Ulusal Basın, Bölgesel ve Yerel basın marka şehrin tanımından, mevzuatla bağlantısından veya şartlarından bahsedilmemektedir. Çünkü böyle bir kıstas belirlenmemiştir.
Basın Sınai Mülkiyet Haklarından olan Coğrafi işareti "Patent" olarak nitelendirmektedir. Patent, bir buluşun tescilidir. Coğrafi işaret ise: 555 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre; " Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir."( Hereke Halısı, Kemalpaşa Tatlısı, Maraş Dondurması, Eskişehir Lüle Taşı, Afyon Kaymağı, Kayseri Pastırması, Akşehir Kirazı vs. Türk Patent Enstitüsü tarafından tescil edilen 165 coğrafi işaret ten bazılarıdır.)
Marka şehir konusunda birkaç yıldır gazetelerde, televizyonlarda ve toplumsal hitaplarda;
Akhisar Marka Şehir Yolundaki ilk Adımı Attı,Akşehir'i Markalaştırıp Pazarlayalım,Bayburt Marka Kent Olmak İstiyor,Bursa Marka Kent Olma Yolunda,Güzel İzmir Marka Şehir Oluyor,Haydi Ordu'yu Marka Şehir Yapalım,Konya Marka Şehir olacak vs… gibi enteresan haber başlıklarını sık sık görmeye ve duymaya başladık.
Yukarıda verilen örnekler marka şehir kavramını kendilerine mal etmeye çalışan atılımcı şehirlerden birkaçıdır. Bazıları marka şehir, bazıları da marka şehir olma yolunda... Bu yol nasıl bir yol, nasıl ilerlenecek, sonuna ne zaman varılacak belirsizdir. Peki marka şehir olmanın şartları nedir, buna kim karar veriyor, kim onaylıyor, kim belgelendiriyor? Marka şehir olmak neye bağlıdır, nüfusa mı, toprak büyüklüğüne mi, doğal güzelliğe mi, tarihi değerlere mi, ekonomiye mi, markalı üretimlerin çokluğuna mı, yoksa hepsine mi bağlıdır, saptanmamıştır.
Marka mevzuatını bilen birisine "Marka şehir olmayan şehirler hangileridir?" diye soracak olursak; mevzuata bağlı bir kıstas, bir kıyaslama ve bir makam olmadığından sorumuz cevapsız kalacaktır. Bence bu sorunun cevabı, Birileri tarafından marka şehir olduğunu veya olacağını ilan etmeyen şehirlerdir olacaktır.
Diğer taraftan kendisini marka şehir olarak ilan eden şehrin bitişiği marka şehir değilse komşusunun bu sıfatından alınmayacak mıdır, marka şehir olmak için nasıl bir çaba sarf edecek ve bu sıfata nasıl ulaşacaktır. Acaba ileriki tarihlerde Türkiye'nin pek çok vilayetleri, kazaları "marka şehrim" diye ortaya çıkabilir mi? Hiç de belli olmaz çıkar mı çıkar. Bir başkası kendisini marka şehir olarak ilan eden bir kente birisi kalkıp da "Hayır siz marka şehir değilsin" diyebilir mi? Hayır diyemez. Çünkü marka şehrin kıstasları, şartları, mevzuatı ve makamı yoktur. Bunun anketle, referandumla belirlenmesi de söz konusu değildir. Şehirleri markalaştırma işine kimlerin el atacağı ve nasıl bir sistemle yürütüleceği henüz bilinmemektedir. Belediyelerin dahi "Biz Marka Şehiriz" demeleri geçerli değildir. Marka şehir olacağız diyenlerin de ne zaman, neye istinaden, kaç yıl sonra marka şehir olacağı kestirilemez.
İşe nereden başlanacağı, mevzuatın nasıl hazırlanacağı, ne kadar bir bütçe ayrılacağı daha gündeme alınmamıştır. Buna; Başbakanlık mı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı mı, Türk Patent Enstitüsü mü yoksa Marka ve Patent Firmaları mı el atacak merakla beklenmektedir. Daha marka ile unvanı, amblem ile logoyu, patent ile markayı ayırt edemediğimiz ülkemizde marka şehrin kıstaslarını belirlemek, onay makamını tespit etmek ve uygulamaya geçmek sanırım çok kolay olmayacaktır.
