Sıkı para politikası ile enflasyonu düşürmek istiyorduk. Ne yapmamız gerekiyordu? Parayı sıkıyorsun, paranın maliyetini yükseltiyorsun, parayı azaltıyorsun. Pahalı para, azalan para, alışverişi de azaltıyor, talep düşüyor, enflasyon da düşüyor.
Herhalde bizim Merkez Bankası da bunu yapıyor. Ancak bazı nedenlerle herhalde yetmiyor. Pazarların durumu farklı olsa da alışveriş merkezlerinde alışverişin hız kestiği görülmüyor. Zaten enflasyon düşmüyor. Tam tersine artmaya devam ediyor. (Yoksa harcama gücü olanların harcamaları enflasyon ateşini sıcak tutmaya yetiyor mu?)
Demek ki sıkı para politikası yetmiyor. O zaman sıkı maliye politikası da gerekli. Ne yapmak gerekiyor? Yapabiliyorsan yeni vergiler getiriyorsun, mevcut vergi oranlarını artırıyorsun. Böylelikle aynı sonuç ortaya çıkıyor. Para azalıyor, para pahalanıyor, harcamalar kısılıyor. Toplam talep azalıyor, enflasyon düşüyor
Peki her iki yöntem de beraber uygulandığında ekonomi daralmıyor mu? Daralıyor ve de yeterince büyüyemiyorsun.
Şimdi bizim durumumuza bakalım. Ekonomide belirgin bir daralma görüyor musunuz? Hayır. Alın işte ilk çeyrek rakamlarını; ekonomi yüzde 5,7 büyümüş. Hem de gurur duyacak kadar.
O zaman soruyu şöyle soralım. Ekonomi büyürken enflasyon düşer mi? Başka ekonomileri bilmiyorum ancak bizim ekonomik deneyimimizde özellikle sıkıntılı zamanlarda, ekonomi ancak daraldığı zaman enflasyonun düştüğünü görüyoruz.
Hani başta ihracat olmak üzere döviz gelirlerimiz ithalattan daha yüksek olsa, o zaman “Büyümenin kaynağı ihracattır, döviz gelirleridir. Büyüme ile enflasyon arasında bir ilişki yoktur.” diyebiliriz. Ancak gerçeği hep birlikte görüyoruz. Sadece dış ticaret açığı vermiyor, cari açık da veriyoruz. Cari açığı da ancak borçlanarak ve de daha çok borçlanarak dengeliyoruz. Hatta bazen nasıl dengelendiğini hiçbirimiz anlamıyoruz.
Her neyse; bir soru daha soralım: Ekonomi daralınca işsizlik artar mı, düşer mi? Ekonomi daralınca, küçülünce bugüne kadar işsizlik hep artmıştı. Hatta bazı işletmeler iflas ederek piyasadan çekilmişti. Kitabın ne yazdığı değil, bundan önce ne yaşadığımız önemli. Ekonomide ciddi yapısal bir değişiklik olmadığına göre bundan sonra da ekonomi daralırsa ne yazık ki iflaslar olacak, işsizlik artacak demektir.
Bizim işsizlik rakamlarına baktığımızda nisan 2024 itibariyle işsizliği yüzde 8,5’e kadar düşürdüğümüzü görüyoruz. İşsizliği çift haneli rakamlardan tek haneli 8,5’e düşürmek de yine gurur duyulacak bir başarı olmalı. Yani ekonomi soğumuyor, işletmeler tam gaz devam ediyor, yeni iş kapıları açılıyor, işsiz sayısı azalıyor.
Üstelik örtülü bir istikrar programı uygulanıyor. Borçlanma yeteneğini tekrar kazandığımızı söylüyoruz. Tekrar borç alabilmeye başlamakla yine gururlanıyoruz.
Ekonomiyi soğutmadan, işsiz sayısını artırmadan bir istikrar programı uygulayarak başarmak kutlanmalı!
Fakat tatsız bir konu var. Başta emekliler olmak üzere ücret ve maaşların artırılmasında eli sıkı davranıyoruz. Ancak bu durumda, yani emekli ve çalışanların harcamalarını da kısarak enflasyonu düşürebileceğimiz düşüncesindeyiz.
Aslında bir de bu sorunu çözebilsek. İşçiye, emekliye istediğini versek, ekonomiyi yine soğutmasak, işsizi yine artırmasak, fazla suya sabuna dokunmayan vergiler icat etsek, büyümeye devam etsek ve enflasyonu düşürsek!
Bugüne kadar hiç olmadı ama emin olun ki tarih yazardık.
Levent AKBAY
akbaylev@gmail.com
