1 MART ÜSKÜDAR VAPUR FACİASININ BUGÜN 65. YILDÖNÜMÜ
Türkiye Cumhuriyetin tarihinin en ölümcül sivil deniz kazası olarak tarihe geçen 1 Mart Üsküdar Vapur Faciasının bugün 65. Yıldönümü. İzmit Vapur İskelesi’nden ayrıldıktan dakikalar sonra batan ve çoğu öğrenci olan 392 kişinin hayatını kaybettiği 1 Mart Üsküdar Vapur faciasında şehit olan 392 kişi, büyük felaketin 65. yılında Gölcük’te düzenlenecek anma töreninde bir kez daha hüzünle yâd edilecek.
Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bugüne kadar meydana gelen en ölümlü sivil deniz kazası
Üsküdar vapuru faciası ya da Körfez Faciası, 1 Mart 1958 tarihinde Türkiye Denizcilik İşletmeleri’nin Üsküdar adlı şehir hatları vapurunun İzmit Körfezi’nde çıkan fırtına nedeniyle alabora olduktan sonra battığı faciadır. Faciada resmî rakamlara göre 392 kişinin yaşamını yitirdi. Üsküdar vapuru faciâsı, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bugüne kadar meydana gelen en ölümlü sivil deniz kazası oldu.
Yolcuların büyük çoğunluğu öğrencilerden oluşuyordu
Üsküdar, Şirket-i Hayriye için Almanya’nın Elbing şehrinde Schichau Tersaneleri tarafından inşâ edilmiş ve 1927’de 72 baca numarası ile denize indirilmiş küçük bir yolcu vapuruydu. 1 Mart 1958’de İzmit – Gölcük arasında sefer yapan Üsküdar vapuru, İzmit’ten hareket ettikten sonra Derince yakınlarında şiddetli rüzgâr sebebiyle alabora olarak battı. Her ne kadar resmî rakamlar ilân edilmişse de, faciâda hayatını kaybedenlerin sayısı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Bazı kaynaklara göre 200-300, görgü tanıklarının ifadelerine göre ise 400 ile 500 yolcu hayatını kaybetti. 1 Mart 1958’de vapurda yaklaşık 600 yolcu vardı ve bu yolcuların büyük çoğunluğu öğrencilerden oluşuyordu. Çünkü o yıllarda Karamürsel ve Gölcük’te lise bulunmuyordu. Bu sebeple bu kıyı ilçelerindeki öğrenciler okullarına vapur ile gidip geliyorlardı. Ayrıca, kara yolu ulaşımı da bugünkü kadar yaygın değildi. 1958 yılının 1 Mart günü cumartesiye denk gelmişti ve öğrenciler okullarından evlerine dönüyorlardı. Üsküdar vapurundaki yolcu sayısının fazlalığının sebebi buydu. Bu sahil ilçelerinin gençleri aynı zamanda ekonomik olan vapur yolculuğunu tercih ediyorlardı. Cumartesi günleri yarım gün eğitim verildiğinden, öğle tatiliyle birlikte öğrencilerin tamamına yakını vapura bindi. Yolcuların çoğunu İzmit Lisesi ile İzmit Sanat Enstitüsü’nün talebeleri oluşturuyordu.
Vapur, Derince yakınlarına geldiği zaman kuvvetli rüzgâr sebebiyle alabora oldu
Oysa, İzmit İskelesi’nden ayrılalı çok kısa bir süre olmuştu! Ancak rüzgar o kadar şiddetliydi ki vapur daha fazla dayanamadı. Zaten Üsküdar vapurunun büyük bir kısmı ahşaptan oluşuyordu. Kuvvetli rüzgar sebebiyle, vapurun önce kaptan köşkü parçalandı. Bunu üzerine vapuru komuta etmek mümkün olmadı. Bu sebeple ne yazık ki, vapur batmaktan kurtulamadı. Bu, bir deniz faciasında o zamana kadarki en yüksek can kaybıydı. Yine de yaşamını yitirenlerin sayısı hakkında farklı iddialar bulunuyor. Dönemin resmi kaynakları yaşamını kaybedenlerin sayısını 392 olarak açıkladı. Ancak bazı görgü tanıkları rakamın çok daha yüksek olduğunu söylüyorlardı. Her ne olursa olsun, Üsküdar vapuru ülkemizin karşılaştığı en büyük felaketlerden biriydi…
Faciada sadece 40 yolcu kurtulabildi
Facianın hemen ardından Donanma Komutanlığı’ndan yardım gönderildi. Fakat donanma ekipleri facianın gerçekleştiği yere ulaştığında her şey için çok geçti! Faciada sadece 40 yolcu kurtulabildi, diğerleri Üsküdar vapuru ile birlikte dalgaların arasında kayboldu. Kazadaki ölüm oranının bu kadar yüksek olmasının sebeplerinden biri de, o gün havanın son derece soğuk olmasıydı. Faciada yaşamını yitirenlerin çoğu boğulmuştu. Ancak donarak yaşamını kaybedenlerin sayısı da bir hayli yüksekti. Gölcük’teki Donanma Komutanlığı’ndan hareket ederek yardıma gelen denizaltı ve savaş gemileri, denize düşen yolcuların ancak küçük bir bölümünü kurtarabildi.
Üsküdar vapurunun enkazına 18 gün sonra ulaşılabildi
19 Mart 1958 yılında, korkunç facianın gerçekleştiği vapurun enkazı 35 metre derinlikten çıkartıldı. Vapurun enkazında 16 ceset daha bulundu… Aradan onlarca yıl geçtiği halde, sivil denizcilik tarihimizin en büyük faciasının üzücü hatırası yaşamaya devam ediyor.
