“Protez adezivleri çözünebilen ve çözünemeyen olmak üzere iki grupta toplanabilir”
Dt. Gamze Manav yaptığı açıklamada, “Protez adezivleri protezin oral mukozaya yapışması için kullanılan materyallerdir. Protez adezivleri, son yıllarda piyasaya çıkan ürünlerin çeşitliliğinin ve reklamların artması ile hareketli protez kullanan hastalarda merak uyandırmaktadır. Ülkemizde yapılan bir araştırmaya göre tam protez hastalarının %8’inin düzenli protez adezivi kullandığı, %87sinin ise protez adezivinin varlığından haberdar olmadığı, ABD’ de 1991 yılında yapılan bir çalışmada ise protez hastalarının %15’inin düzenli adeziv kullandığı bildirilmiştir . Protez adezivleri ilk kez 18 yy.’ın sonlarında kullanılmaya başlanmış fakat dental literatüre 1935 yılında girmiştir. Protez adezivleri çözünebilen ve çözünemeyen olmak üzere iki grupta toplanabilir. Çözünemeyen grupta yastıklar ve sentetik silikon parçaları yer alırken çözünebilen grupta ise kremler, macunlar ve tozlar bulunur. Bütün krem ve toz halindeki protez adezivlerinin içinde su aldıkça şişen ve visköz ve yapışkan bir hal alan başka bir deyişle hidrate olan bir ya da iki komponent vardır.
Protez adezivlerinden beklenen özellikler:
-Hidrasyona duyarlı olması
-Çabuk etki etmesi
-Yeterli etki göstermesi
-Suya dayanıklı olması
-Kolay temizlenebilmesi. Yastıkların ve sentetik silikonların krem ve tozlarla kıyaslandığında en büyük üstünlüğü daha rahat temizlenebilir olmasıdır
-Tatsız, renksiz olması
-Toksik olmaması, oral mukozayla doku uyumunun iyi olması
-Adeziv özelliklerini 12-16 saat boyunca koruyabilmesi
-Nötral veya nötrala yakın pH’ya sahip olması.
Avantajları:
-Kötü ve iyi uyumlu protezlerde retansiyon ve stabiliteyi arttırır
-Çiğneme kuvveti artar. Çiğneme sırasında ritmik masseter kas aktivitesi sağlarlar ve maksimum ısırma kuvvetini arttırırlar. Adezivlerin çiğneme fonksiyonununa katkısı rezorbe kretli hastalarda daha belirgindir
-Isırma kuvveti artar, 6 saat sonra giderek azalır
-Hassas mukozayı korur ve yüklerin eşit dağılımını sağlar
-Hastanın kendine güveni artar
Dezavantajları:
-Doku uyumu bozulmuş protezlerde kret rezorpsiyonu giderek artar.
-Protez adezivleri neoplazmaları ve destek dokunun normal konturunun değişimini maskeler
-Protez tabanı yeterince temizlenmezse kalınlık artar. Kalınlığın artması hem dikey boyutu arttırır hem de mikroorganizmalar için uygun ortam oluşur
-Yeterli hijyen sağlanmazsa mukoza enflamasyonuna sebep olabilir
Endikasyonlar:
- İmmediat Protezler: Çekim bölgelerinin yeniden şekillenmesi süregelen bir prosestir. Bu süreçte retansiyon ve stabiliteyi sağlamak amacıyla protez adezivi kullanılabilir. Fakat diş çekimlerinden hemen sonra protez adezivi kullanımı pıhtı oluşumuna engel olduğu için kontraendikedir.
- Rekonstrüksiyon ve Preprotetik Cerrahi: İntraoral cerrahi operasyon geçirecek olan hastalar varolan veya geçici protezini kullanmak için geçici bir süre protez adezivi kullanabilirler. Büyük çapta oral maksillofasiyal operasyon geçiren hastalarda da başka alternatif kalmadığında protez adezivi kullanılabilir.
- Psikolojik Destek: Mesleği gereği toplum içinde göz önünde bulunan hastalar protez çok iyi otursa bile protez adezivinin verdiği psikolojik destekten faydalanabilir. Hastanın bunu rutin olarak kullanması engellenmelidir.
- Farklı Anatomik Yapılar: Bunlardan bazıları aşırı kret rezorpsiyonu, gelişimsel anomaliler, travma ve serebrovasküler bozukluklardır. Bazı vakalarda kısıtlı bir süre için kullanılabilir ama bazı durumlarda bu süre belirsizdir.
- Yaşlı Hastalar: Doku uyumu bozulmuş protezleri kullanan yaşlı hastaları tedavi etmek hekim açısından oldukça zordur. Önerilecek ilk tedavi seçeneği protezi yenilemek veya astarlamaktır. Fakat buna alışmak yaşlı hastalarda mental ve fiziksel olarak çok zordur. Bu aşamada hastaya yeni oklüzyonuna, konturlara ve protezin genel olarak uyumuna alışması için adeziv kullanması önerilebilir. Hafıza problemi olan hastalarda geçici bir süre kullanması için verilen adezivler sıklıkla hasta tarafından rutin kullanılmaktadır. Protezinin yenilenmesini istemeyen yaşlı hastalarda ise eski doku uyumu bozulmuş protezin kullanılması ise çok daha büyük sorunlar yaratır çünkü protezin iyi oturmamasından kaynaklanan sorunlar maskelenmiş olur .
Fiziksel veya Mental Problemli Hastalar: Down sendromu veya nöromüsküler bozukluğu olan total protez kullanan hastalarda istemsiz kas hareketlerine karşı protez adezivlerinden faydalanılabilir (12).
- Kserostomi: Ağız kuruluğunun bazı sebepleri ilaçların yan etkileri, radyasyon tedavisi, hormonal değişiklikler ve Sjörgen sendromu gibi sistemik hastalıklardır. Tükürük salgısı azaldıkça protezin retansiyonu azalır. Kserostominin derecesine göre protez adezivlerinin kısıtlı kullanımı uygun olabilir. Bu hastalar için iyi ıslatılmış bir protez destek dokulara gelen irritasyonu azaltarak ve dokuların daha fazla dehidrate olmasını önleyerek kayganlıştırıcı etki yaratır (12,23).
- Yeni Protezler: Yeni protezlerin ağıza uygulanmasından sonra minimal adeziv kullanımı ilk baştaki endişeyi önlemektedir ve proteze alışmayı kolaylaştırmaktadır. Fakat bu yaklaşım genelde doğru değildir çünkü hasta adeziv kullanımını alışkanlık haline dönüştürür. Aşırı kret rezorpsiyonu veya hastanın beklentisinin çok fazla olduğu durumlarda adeziv kullanılabilir.
- Osseointegre olmuş implantlar: Alt total protezlerini implant destekli protezle değiştirmiş olan total hastaları üst protezlerinin eskisi kadar stabil ve retantif olmadığını farkederler.. Alt çeneye implant uygulanması ile alt protez çok daha stabil olur ve doku destekli üst protez bundan negatif olarak etkilenir. İmplant tedavisinden önce hasta bu konuda bilgilendirilmelidir.
- Hareketli Parsiyel Protezler: Protezin dizaynına ve destek dişlerin pozisyonuna bağlı olarak adeziv önerilebilir.
Kontraendikasyonları:
- Doku uyumu bozulmuş protezler
- Açık yaralar
- Belirgin patolojik oluşumlar
- Tamir gerektiren protezler
- Yetersiz protez hijyeni
- Düzenli kontrole gelmeyen hastalar .
Hangi protez adezivinin seçileceği hastanın anatomisine, destek dokuların durumuna, hastanın beklentisine, kullanım amacına, ürünün özelliklerine, hastanın mental ve psikolojik karekterine göre değişir. Protez adezivleri, iyi yapılmış bir tam protez eğer hastanın tutuculuk ve stabilite beklentilerini karşılamıyorsa endikedir. Hastanın söylediği memnuniyetsizlik nedenlerine (örneğin; psikolojik, mesleki, morfolojik ve fonksiyonel) bakmaksızın diş hekimi hastanın protezinden beklentilerinin protetik başarı açısından sağlanabilir sınırlar içerisinde olup olmadığına karar verebilmelidir. Böyle adaptasyon sorunu olan hastalar doğrudan implant destekli protez için yönlendirilmelidir. Fakat sağlık, maliyet ve diğer sorunlar buna engel olabilir .
Protez adezivi kullanımı hekimin klinik becerisinin kötü olduğu anlamına gelmemektedir. Günümüzde de birçok diş hekimi yalnızca protetik tedavi kötü ise adeziv kullanımına gerek olduğunu düşünmekte ve bu ürünleri hastalarına tavsiye etmemektedirler. Yapılan birçok araştırmada adezivlerin çok iyi, orta ve kötü uyumlu protezlerde retansiyonu, stabiliceyi ve ısırma kuvvetini arttırdığı kanıtlanmıştır
Hekimin hastaya vereceği tavsiyeler şu şekilde olmalıdır:
- Kremler, tozlar ve yastıklar arasındaki farkı anlatmak
- Adeziv kullanma sebebini açıkça anlatmak
- En iyi sonuç için gerekli en az miktarı kullanmak
- Dokuyla temas eden protez yüzeylerine eşit miktarda dağıtmak
- Gerekli olduğunda tekrar uygulamak
- Adezivi her zaman temiz yüzeylere uygulamak
- Risk faktörlerini ve periyodik kontrollerin önemini anlatmak
- Protez adezivi kullanımının bir tedavi modeli olmadığını daha çok tedaviye yardımcı
olduğunu anlatmak.
Haber: Serap DURUKAN