Yeni Kaledonya Avustralya’nın ve Yeni Zelanda’nın kuzeyinde bir adalar grubu. 1946 yılına kadar Fransa sömürge bölgesi olarak, 1946 yılından 2003 yılına kadar da Fransa Denizaşırı Bölgeler Topluluğu içerisinde Denizaşırı Bölge olarak yer almış.
2003 yılında gerçekleştirilen anayasa değişikliği sonucu Fransa'ya bağlı kendine özgü bir bölge) olarak konumlandırılmış.
2018 yılının Kasım ayında yapılan bağımsızlık referandumunda oy kullananların yüzde 57.29'u ‘hayır’ oyu kullanarak ‘her nasılsa’ bağımsızlığa ‘hayır’ demiş.
1946’dan 2024’e kadar geçen 78 yıl içinde ülkenin gerçek sakinlerinin özgür bir hayat için Fransa’dan ayrılmak istedikleri anlaşılıyor. Ancak adaların gerçek sahipleri olmayanlara da oy kullanma hakkı verilmesi çabaları bu hayalleri öteliyor. Haliyle iç karışıklı çıkıyor. Çünkü Fransa 78 yıllık sömürgelik sürecini uzatmak istiyor.
Ne var Yeni Kaledonya’da diyecek olursanız; ne olsun dünya toplam üretiminin yüzde 6’sı kadar nikel…
Aralarında Kongo’nun da bulunduğu 14 Afrika ülkesinin rezervleri 1961’den beri Fransa Merkez Bankasının elinde. Bu ülkeler Fransa’nın icat etmiş olduğu özel para birimi olan CFA frangı’nı kullanak zorundalar. Her yıl Fransa Merkez Bankası’na döviz rezervlerinin büyük bölümünü yatırıyorlar. 500 milyar dolardan söz ediliyor.
Tabi ki isyan ediyorlar. Ancak sömürü sadece ekonomik değil. Askeri baskı da var. Bu nedenle tepkiler de ölçülü. Buna rağmen Kongo Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi ülkesini ziyaret eden Macron’un kendisini aşağılamasına karşı: “Artık Afrika’yı sömürme politikanız Fransafrik yok. Eşitler politikası oluşturmalıyız.” diye yanıt veriyor. Aynı şekilde Kenya Devlet Başkanı Ruto da yine aynı Macron’a IMF ve Dünya Bankası yönetiminde söz hakkı sizde. Bizim söz hakkımız yok. Eşit söz hakkı olan bir kurum istiyoruz.” diyerek isyan ediyor.
Elektrik üretiminin yüzde 80’ini nükleer santrallerden karşılayan Fransa uranyum ihtiyacını da Afrika’daki sömürgelerinden karşılıyor. Diğer bazı madenler ve hammaddeler de böyle.
Son yıllarda Afrika ülkelerinde ardı sıra darbeler yaşanıyor. Ancak farklı olarak darbeler Fransa’nın sömürgecilik baskısına karşı yapılıyor. Oyuna Çin ve Rusya’nın da girmesi Afrikalıları daha da cesaretlendiriyor.
500 yıldır Afrika’daki 20 ülkeyi sömüren Fransa’nın sömürgecilik deneyimi artık yetmiyor. Sadece 78 yıldır sömürebildiği Yeni Kaledonya’da yaşananlar için Türkiye ve Azerbaycan’ı suçlaması, kendi siciline rağmen Meclisinin, Osmanlı döneminde Asuri-Keldani soykırımı yaptığı iddiaları ise komik kaçıyor.
Levent AKBAY
akbaylev@gmail.com